Türkiye'de geçmişte ağırlıklı olarak köpekler aracılığıyla yayılan kuduz hastalığının seyri son yıllarda değişim gösterdi.
Yürütülen yoğun parenteral aşılama çalışmalarının yanında, yaban hayatına yönelik oral aşılama faaliyetleriyle vaka sayısının düşürülmesi için mücadeleye devam ediliyor.
Kuduz hastalığı Türkiye'de ve çevre ülkelerde kısmen yaygın olarak görülüyor. Son yıllarda yürütülen yoğun aşılama çalışmaları sonucu hastalıkla mücadelede önemli ilerlemeler kaydedildi fakat hastalığın tamamen yok edilmesi mümkün olmadı.
Kuduz hastalığıyla mücadelede en etkili yöntem, hastalığa duyarlı sahipli-sahipsiz hayvanlar ile yabani hayvanların eş zamanlı aşılanması ve buna bağışık hale getirilmesi olarak biliniyor.
Sahipli-sahipsiz hayvanların her yıl programlı olarak aşılama çalışmalarına devam ediliyor. Yabani hayvanların da hastalığa karşı bağışık kılınması için oral aşıyla aşılamaları yapılıyor.
Oral kuduz aşısı programları yürütülüyor
Oral kuduz aşısı programları, özellikle yaban hayatında kuduzun yayılmasını kontrol etmede önemli bir araç oldu. Bu programlar ilk olarak 1980'lerde Avrupa'da özellikle İsviçre'de tavuk kafalarının içine aşı kapsülleri konularak yapıldı ve ardından 1985'te Kanada'da, 1990'da Amerika Birleşik Devletleri'nde başlatıldı.
Programla, rakun, tilki ve çakal gibi yaban hayatının yaygın olduğu bölgelere kuduz aşısı içeren yemler dağıtılıyor. Bu hayvanlar, yemi tükettiklerinde kuduza karşı bağışıklık kazanıyorlar ve hastalığın insanlara ve evcil hayvanlara yayılma riski azalıyor.
Türkiye'de aşılama programları devam ediyor
Türkiye'de de Tarım ve Orman Bakanlığı, kuduz hastalığıyla mücadele amacıyla çeşitli projeler yürütüyor. Bu kapsamda "Türkiye'de Kuduz Hastalığının Kontrolü Projesi" 2008-2010 döneminde uygulandı. Ege Bölgesi'nde 3 yılda yaban hayatına yönelik 36 bin 500 kilometre karelik alanda 1 milyon 800 bin doz oral kuduz aşısı, 3 milyon doz parenteral kuduz aşısı uygulaması gerçekleştirildi.
Daha sonra 2014-2016 yıllarında yürütülen 2 milyon 200 bin avro bütçeli "Türkiye'de Kuduza Karşı Ağızdan Aşılama Projesi" kapsamında 105 bin kilometre karelik alana 1 milyon 890 bin doz aşılı yem atıldı. Proje boyunca üç kampanyayla bırakılan yem miktarı 5 milyon 670 bin doza ulaştı.
Türkiye'de Kuduza Karşı Oral Aşı Temini Projesi kapsamında ise yaban hayatına yönelik 225 bin kilometre karelik alanda senede iki defa olmak üzere 3 yıl havadan aşılama çalışması gerçekleştirildi. Proje, Ege ve Orta Anadolu'da havadan belirlenen alanlara aşı bırakılmasıyla uygulandı.
"Türkiye'de Kuduza Karşı Oral Aşı Temini Projesi" başlamadan önce aşılama alanında 194 olan pozitif numune sayısı 2020'de 90, 2021'de 11 oldu. 2022'de ise sadece 2 pozitif numuneye rastlandı. Bu yıl eylüle kadar aşılama yapılan 225 bin metrekarelik alanda ise herhangi bir vaka görülmedi.
Bu yıl sonbahar döneminde toplam 3 milyon 850 bin doz oral kuduz aşısının dağıtılması planlanıyor.
AA