“Çukura düşmüş gözlerinin altındaki şişlikler, siperi üç beş yerinden kırık, yana eğik kasketinin gölgelediği alnındaki derin kırışıklıklarla altmışında gösteriyordu. Çıkık elmacık kemiklerinden sivri çenesine doğru giderek gürleşen sarımsı kıllar, bir kelin güneş yanığı dazlak başını andırıyordu ilk bakışta. Seyrek sepelek dağılmıştı kıllar yüzüne... Yakası, cep kenarları, dirsekleri, yenleri yamalı paltosunun altındaki bol paça pantolonunun diz yerleri lime lime olmuştu. Giymemiş, sırtına atmıştı şayak paltosunu. Aslında şimdiye dek giydiğini gören de olmamıştı ya. Geniş lastiğinden çıkı çıkıveren ayaklarındaki yün çorabının yırtık topuğundan iplikler sarkıyordu saçak saçak...”
Bir başka akademisyen yazar Kaya Bilgegil’i de anmadan geçmek hata olur. Eğitimciliğinin yanı sıra şiirle meşgul olsa da daha ziyade inceleme dalındaki eserleriyle tanınmaktadır. Hüsn ü Aşk’a Dair, Harâbât Karşısında Namık Kemal, Tevfik Fikret’in İlk Şiirleri, Cehennem Meyvası…
Gene pek çok talebe yetiştiren Divriğili bir başka akademisyen Süreyya Ali Beyzadeoğlu da birçok dergide makaleleri yayınlanan, Sümbülzade Vehbi ve Durûb-ı Emsâli Osmaniye adlı inceleme kitapları bulunan, hafızasındaki sayısız şiirle tanıyan herkesin gönlünde taht kuran bir isimdir.
Öykü ve roman yazarlığında oldukça başarılı olanların içinde Mehmet Güler’i, hassaten Sivas üzerine yazdıklarıyla bilinen tarihçi yazar, akademisyen Necip Günaydın’ı, genç kuşaktan Tekin Şener’i, Âlim Yıldız’ı, Ahmet Ay’ı, Yusuf Kaplan’ı, Alparslan Ayral’ı, Necdet Bayraktaroğlu’nu, Musa Tektaş’ı atlamak Sivaslı’nın hafızasına ihanet olur.
Altıncı Şehir’in kalem erbaplarının çokluğu, haklı olarak bütün hemşerilerini gururlandırmaktadır. Roman ve hikâyeleriyle tanınan Abbas Cılga, bu güzel yurt köşesinin yetiştirdiği ediplerden birisi olup, daha çok çocuk edebiyatıyla tanınmıştır. Dalında ödülleri bulunan Cılga’nın da kalemi bir hayli işlektir.
Hele bir de Ziya Şakir vardır ki fırtınalı geçen ömrüne pek çok eseri sığdırmayı başarmıştır. Balkan ve İstiklâl Harbi’ne de katılan Ziya Şakir, Ertuğrul Dergisi’ni idare etmiş, eserlerinin bazıları filme alınmıştır. Başta hemşerisi Nuri Demirağ olmak üzere, Selçuklu Sarayında Ömer Hayyam’ın Hayatı ve Maceraları, Timurlenk ve Üç Boz Atlı, Seyyit Battal Gazi, Molla Fenari, Fatih Sultan Mehmet, Mahmut Şevket Paşa gibi birçok mühim şahsiyeti kitaplaştırmıştır.
Samih Fethi ya da M. Turhan Tan genç neslin fazla bilmediği bir isimdir. Gazete yazılarının yanı sıra tarihi romanlarıyla hafızalara kazınmış olup, çok sayıda esere imza atmıştır. Saray Dehlizlerinde, Cem Sultan, Viyana Dönüşü, Hint Denizinde Türkler, Harun Reşit bunlardan bir kaçıdır.
Gene genç neslin aşina olmadığı bir başka isim de Tahir Nadi’dir. Aslen eğitimci olan Nadi, öğretmenliğinden ziyade şairliği ve yergileriyle akıllarda yer etmiştir.
Sivaslı Masal Babası unvanıyla tanınan Eflatun Cem Güney ise yurt genelinde olduğu kadar yurt dışında da bilinip sevilen bir hemşerimizdir. Yirmi civarında halk edebiyatından yaptığı araştırmanın yanı sıra, efsane, şiir ve yirmi küsur da masal kitabına imza atmıştır. Uluslararası Andersen ödülü gibi birçok ödülün sahibi olan Güney’in eserlerinden bazıları şöyledir: Gökten Üç Elma Düştü, Az Gittim Uz Gittim, Sabır Taşı, Yedi Köyün Yüz Karası, Altın Gergef, Dertli Kaval, Aliş’le Maviş ve nicesi…
Tasavvuf ehli İhramcızade İsmail Hakkı Toprak’ın sohbetleri kadar yazdıkları da dikkât çekici olmuş, etrafına ömrü boyunca ışık yaymıştır. Yâre Yadigâr adlı eserinin içinde, Silsile-i Şerif-i Hâcegân, Mevlid-i Nebi ve Mevlid Duası vardır.
En tanınmışlarından başlayacak olursak Âşık Veysel’den İsmetî, Sefil Selimî, Pir Sultan Abdal, Ruhsati’ye kadar ve sayamayacak denli çok sayıda olan halk ozanlarının da birbirinden güzel şiirleri ve deyişleri bulunmaktadır. Sivas halkı tarafından sevilmekte birlikte bu söz ustalarının şiirleri birçok türküye, besteye de konu olmuştur. Son yıllarda özellikle âşığıyla ünlü kentin ozanlarının kitapları belediye ya da vilâyet tarafından kitaplaştırılmıştır.
"Ayaklı kütüphane" diyebileceğimiz, müthiş bir hafızaya ve ezbere sahip, bırakın Sivaslı şair ve yazarları, bütün Türk yurdunun, hatta dünya edebiyatının hâkimi, zengin bir kütüphanesi olan Ali Şahin Canozan'ı atlamamak icap eder. Sivas'a yolu düşenlerin uğrağı edebiyat mahfillerinden Çerkez'in Kahve gibi, Buruciye Medresesi'nin müdavimlerinin de mutlaka hatırlayacağı, "her şehre lâzım Ali Ağabey" i de rahmetle anmak, üdebanın boynunun borcudur.
Doğup büyüdüğü yerin anlatılarını da ihmal etmeyen romanlarıyla Divriğili Bedri Yalçın, Gürünlü Özkan Yalçın, Zaralı Şule Köklü, Taki Akkuş, Kirkor Ceyhan, Avedis Olgun, Sedat Veyis Örnek edebi zenginliğimizin birer nişanesidir.
Özellikle kadın konulu çalışmalarda bulunan akademisyen yazarlardan Nesrin Karaca’yı, Asuman Şenel’i, derleme, şiir ve masal kitaplarıyla tanınan ve Eflatun Cem Güney’in, hanım versiyonu diye adlandırabileceğim Ayşe Benek Kaya’yı genç kuşakların da tanıyıp bilmesi kârlarına olacaktır. Halk edebiyatı alanının duayenlerinden, sayısız öğrenci yetiştirmiş akademisyen Doğan Kaya’nın evladiyelik eserleri de kütüphanelerimizin başköşesinde olmak durumundadır.
“Açtı m’ola şu Sivas’ın gülü yaprağı, çekti bizi bu ellerin suyu toprağı” ezgisiyle içlenseler de gurbet elin yiğidoları, gittikleri her yerde kalemini doğduğu topraklardan beslemeyi sürdürmüş, memleketlerini türkülerine, şarkılarına, halaylarına katık etmişlerdir. Belki de bu yüzden olsa gerek halk, Sivaslının İstanbul yüzlerinden olup, kitapla hemhâl olan Sabri Koz’u, Memet Varış’ı, Siyami Boylu’yu da minnetle anmaktadır.
Soyları Kemankeş Mustafa Paşa’ya dayanan Okatan ailesinin neredeyse tamamı şair, ressam, müzisyen, sanatçıdır. En azından dört kuşakta birden şiir kitabı bulunmaktadır. Torundan toruna süreceğe de benzemektedir. Birkaçının ismini anacak olursak; Mehmet Hamdi Okatan, Hüseyin Hüsnü (Okatan) Hanağasıoğlu, Ahmet Atıf Okatan, Sami Okatan, Ahmet Sadi Okatan, Nebiye Okatan İlter, Lebibe Pınar Okatan Yılmaz, Erkan İlter, Hilal Ecren İlter Duman, Mehmet Suzi Kömürlüoğlu.
Sivas’ın kadim ailelerinden Sarıhatipzadeler ya da Saçlılar namıyla bilinen Sarısözen’leri de anmadan geçmek olmaz. En başta türkü halk müziği uzmanı, derleyici, icracı Muzaffer Sarısözen olmak üzere, Sivas’ın ilk vakıf kütüphanesini kuran Numan Efendi’nin sülâlesinden gelen diğerleri: Abdülkadir Sarısözen, Uğur Sarısözen, Kemal Bilsel Sarısözen, Veysi Tamer Sarısözen, Numan Sarısözen… Kültürle iç içe, şiirle kucak kucağa olan asil bir aile olarak halen gururla minnetle anılmaktadır.
Adıyla kütüphane açan, kadim ailelerden Yusuf Ziyâ Başara da kitap sevdalısı bir bürokrat olarak şehir hafızasında yer alan isimlerdendir. 1908 yılından 1980’li yıllara kadar aile tarafından idare edilen Ziyâ Bey Kütüphane’si, daha sonra Cumhuriyet Üniversitesi’ne bağışlanmış, pek çoğu yazma eser olan kitaplardan daha geniş kitlelerin yararlanması sağlanmıştır.
Yıldızelili Erdal Öz, hem Can Yayınları’nın kurucusu, hem de yazarlarından birisi olarak bilinir. Çeşitli ödülleri bulunan Öz’ün eserleri daha çok hikâye üzerinedir ve sürekli yeni baskıları yapılmakta, okuruyla buluşmaktadır.
TDK’da uzun yıllar görev yapan Recep Toparlı, pek çok çevirinin, divanın, biyografi kitabının yazarıdır. Şemsettin Sivasî divanı, Abdülmecid Sivasî divanı, Hârezmli Hâfız’ın divanı, Kıpçak Türkçesi Sözlüğü, Ahmet Vefik Paşa, Lehçe-i Osmani…
Divriğili Necdet Sakaoğlu, Sivas’ın yetiştirdiği eğitimci yazarlardan birisi olup, araştırmacılara kaynak olacak pek çok esere imza atan bir isimdir. Çeşitli ödüllerin sahibi olan Sakaoğlu, Türk Anadolu’da Mengücekoğulları, Çeşm-i Cihan Amasra, Tanzimat Tarihi Sözlüğü, Cumhuriyet Dönemi Eğitim Tarihi, Bu Mülkün Sultanları gibi birçok eserin yazarıdır.
Her ne kadar Kayseri’yi mesken tutmuş olsa da birçok eserin sahibi Muhsin İlyas Subaşı da ilimiz ediplerinden birisi olarak çok sayıda çalışma için kalem oynatmıştır. Gene pek çok kimse Sivaslı olduğunu bilmese de Atila İlhan da aslen Gürün’lüdür. Şiir, roman, gezi, eleştiri dalında pek çok esere imza atmıştır.
Güven Karabenli, Kalbimin Sileceklerini Yeniledim, Hatmi Adam, Yasemin, Bir Söz Bir Şiir Bir Yaşam Bir Adam gibi kitaplarından çok, Bir Sivaslının Anıları: Kabakyazısı kitabıyla bilinen bir yazardır.
Bu dağların suyundan içmiş, çayırlarında yuvarlanmış nice çocuk bugün donandığı memleket sevgisiyle kalem oynatmaya devam etmektedir. Zeliha Akçagüner, Mecbure İnal, Zekiye Çoban, Kapıdaki Yüzler ve Ayrı Düşmüş Zamanlar adlı kitaplarıyla tanıdığımız Yıldırım Türk ve nice isim…
Bu arada her ne kadar Sivaslı olmasalar da yaptıkları çalışmalarıyla, bu şehre olan sevgileriyle anılan saygıdeğer ediplerimizi de anmadan geçmemek icap eder. Soyadını bile il sınırları içinde bulunan Tecer Dağı’ndan alan Ahmet Kutsi Tecer ilk akla gelenlerdendir. Ki bir derlemeden gelirken, uzaktan gördüğü Çelebiler Köyü için yazdığı, daha sonra bestelenen “Orda bir köy var uzakta” adlı şiiriyle hep gönüllerde kalmayı başarmıştır.
Aslen Tokatlı olup, Sivas Öğretmen Okulu’ndaki mezuniyetinden sonra, uzunca bir süre Divriği’de, sonra da Sivas’ta görev yapan, bu süre zarfında da Sivas Folkloru Dergisi’ni çıkararak çok sayıda genç araştırmacı, şair ve yazara yol gösteren İbrahim Arslanoğlu da günümüzde minnetle, rahmetle anılmaktadır. Çok sayıda kitaba imza atmakla kalmadığı gibi, evladına da Tecer ismini veren fahri hemşerimize ne kadar şükran duysak azdır.
Ya Cahit Külebi! Tokat Zileli olsa da Sivas Lisesi’nden mezun olduğu ve bu şehri sevip, unutmadığı için, yedi yılını geçirdiği vilâyete yazdığı şiiri, ilk şiir kitabına bu yüzden almış olsa gerek.
Sivas yollarında
Sivas yollarında geceleri
Katar katar kağnılar gider
Tekerleri meşeden.
Ağız dil vermeyen köylüler
Odun mu, tuz mu, hasta mı götürürler?
Ağır ağır kağnılar gider
Sivas yollarında geceleri
Hülâsa, vurdukça tozan, yazdıkça yazılan, taşı toprağı şair-yazar olan, “Kültür Kenti” olarak lanse edilen Sivas’ta hızlıca bir tur attık. Herkesi tane tane anlatamasak da kalemlerine, kelâmlarına minnet duyduk. Asıl âleme göçenlere rahmet, kalanlara afiyet diledik. Nice eserlere, nice yeni kalemlere efendim, dedik; nice eserlere…
Faydalanılan Kaynaklar
Aslanoğlu, İbrahim. Sivas Meşhurları I-II. Sivas 1000 Temel Eser, İl Kültür Turizm Müdürlüğü. 2006-Sivas
Alkan, Ahmet Turan. Altıncı Şehir. Ötüken Neşriyat. 1992-İstanbul
Balel, Mustafa. Kurtboğan. Yar Yayınları. 1974-İstanbul
Göze, Ergun. Yaşasın Hatıralar. Kubbealtı Yayınları. 2007-İstanbul
Kaya, Hüseyin. Dört Köşeli Yadigâr. Müjgân Üçer’e Armağan. Kitabevi Yayınları. 2011- İstanbul
Külebi, Cahit. Adamın Biri. www.edebiyatdefteri.com
20-Ocak-2024
Sivas
fatmapeksen@yahoo.com.tr
