İslâmiyet, Hıristiyanlık, Musevîlik, Budizm vs. gibi inançlara ait Okuduğumuz veya duyduğumuz bazı kelime ve kavramları ne olduğunu, hangi anlama geldiğini pek bilmeyiz. Genel olarak İslâmiyetle ilgili olarak cami mescit, imam, müezzin, şeyh, mürit vs. gibi kavramları biliriz. Ne var ki Hıristiyanlıkla ilgili kavramlar girift bir mesele olarak karşımızda durmaktadır. Bu sebepten önce Hıristiyanlık kültüründe karşımıza çıkan terim ve kavramları ele aldık.
Bu makale içerisinde Hristiyanlıkta üç büyük mezhep olan Katolik, Ortodoks ve Protestan mezhepleri hakkında bilgi ve bu mezhepler içinde olan din adamlarının rütbelerini ve görevlerinin ne olduğu hakkında bilgilere temas edeceğiz.
Hristiyanlık İsa’nın önderliğiyle kurulmuş bir dindir. Peygamberi olan İsa’nın bakire bir kadın olan Meryem’den doğduğu bilinmekte ve kendisine Tanrı’nın oğlu da denilmektedir çünkü Meryem Tanrı’nın emriyle bir melekle beraber olmuş ve onun karnına kendinden bir parça koydurmuştur. İsa’nın doğum tarihi yılı 0(sıfır) olarak verilmiştir ve dünya için bir dönüm noktası olarak görülmüştür. İsa’nın büyümesinden sonra Hristiyanlık dini ortaya çıkmış ve daha sonrasında İsa’nın ölümünden yıllar sonra mezhepler ortaya çıkmaya başlamıştır ve Hristiyanlar kendi içlerinde ayrılmaya başlamışlardır. Katolik, Ortodoks ve Protestan olarak üç ayrı büyük mezhepleri vardır.
İbadethane yapıları hakkında
Hristiyanlık dininin de kendine ait ibadethaneleri vardır. Bu ibadet haneler katedral, kilise, şapel ve manastır olarak adlandırılır. Mezhep arasında değişiklikler vardır. Katolik kilisesi ibadethaneleri katedral, bazilika, kilise, manastır, şapel olurken Ortodoks kilisesinde katedral, kilise, manastır ve şapeldir. Protestan kilisesinde ise kilise, şapel ve toplantı evidir.
Katedral: Katedral, bir piskoposluğun merkezi olan, başka bir deyişle kilise hiyerarşisi içinde idari bir organ olan, piskoposun devamlı olarak bulunduğu mekândır. Bu mekân, içinde yer alan kiliseyi de içerir. Katoliklerde görülen bu yapı en büyük kilise olarak adlandırılabilir çünkü kiliseyi de içinde barındırarak devasa bir yapıya sahip olup içerisinde binlerce kişiye ibadet etme fırsatı vermektedir.
Kilise: Kilise, genel olarak bir bina gibi düşünülmektedir. Hristiyanlar için bu ibadethane çok önemlidir çünkü İsa Mesih’in bedeni olduğuna inanırlar burada genellikle ibadet, dua ederler kiliselerin cemaatleri bulunmaktadır mezhepler arasında kilisenin anlam ayrımı yoktur. Burada dualar edilir, mumlar yakılır ve ilahiler söylenir. Genel olarak insanların ruhani ihtiyacını karşılamaktadırlar.
Şapel: Dini ibadetlerin ve duanın yapıldığı küçük bir kilise veya ibadet mekanıdır. Şapeller tarihsel olarak dini toplulukların ve cemaatlerin ihtiyaçlarına cevap vermek için inşa edilmiştir ve genellikle sessizlik, huzur ve maneviyatın bulunduğu yerler olarak görülürler. Bu yapılarda dini törenler, düğünler, vaazlar ve dua gibi dini etkinlikler gerçekleştirilir. Bu mekânlar, dini toplulukların veya özel grupların dini ihtiyaçlarını karşılamak için kullanılabilir
Manastır: Özellikle Budizm ve Hinduizm’de önemli olarak görülse de Hristiyanlık dininde de çok büyük önemi bulunmaktadır. Kendisini dinine adamış papaz, rahip, keşiş gibi din adamlarının kaldığı ve sürekli olarak ibadet edip dini dersler verdiği yerdir.
Bazilika: Katolik kilisesine ait olan bu yapı içerisinde dini ibadetin yanı sıra mahkemelerin kurulduğu veya diğer resmi hizmetlerin gerçekleştirildiği kurumsal kiliselerdir.
Toplantı evi: Protestan kilisesine ait bir yapıdır. Bazı Protestan grupların kendi aralarında toplandığı yerlere verilen isimdir.
Katolik Mezhebi
Katoliklik mezhebi, merkeziyetçi bir yapısı olan bir mezheptir. Ruhani lideri Papa’dır. Papa dünyadaki tüm Katolik kiliselerinin ruhani önderidir. Vatikan’da oturur ve Hazreti İsa’nın vekili sayılan başkanıdır. Katolik Kilisesi, papanın yanılmazlığına inanmaktadır. Ruhban sınıfı sıralamasında papadan sonra kardinaller, piskoposlar ve rahipler gelmektedir. Bu mezhepte Papa, İsa Mesih’in ve havarilerin reisi Petrus’un vekili olarak kabul edilir. Katoliklikte kurtuluş, sadece Katolik kilisesinin öğretilerine bağlanmakla mümkündür. Çünkü Katolik kilisesinin, Kutsal Ruhun yönetimi altında olduğuna inanılır. Kutsal kitabın yanı sıra kilise geleneğine büyük önem verilir. Meryem ve azizlere değer verilir ve onların Tanrı katında şefaat eden olduklarına inanılır. Onlara aracı olarak dua edilmesinde mahsur görülmez. Küçükten büyüğe rütbe sıralaması: Papaz, piskopos, başpiskopos (metropolit) ve (katolik kilisesinde) papa şeklindedir.
Katoliklerde din adamları
1. Papaz: Tüm Katolik cemaatinin ruhani lideridir. Bu rütbeye sahip olan kişi İtalya’nın Roma şehrinde bulunmaktadır. Papaz asla yanılmaz diye inanılır. Bütün liderler Petrus’un halefi olarak kabul edilmektedir bunun nedeni ise Petrus’un Roma’da din kurbanı olarak öldürülmesidir.
2. Aziz/Azize: Genelde yaşamayan ölmüş din adamı olan papalara denmektedir. Kadınları için ise ‘’Azize’’ denilmektedir bu kavramın anlamı iyilikleriyle tanınmış kutsal kişileri karşılayan anlamına gelmektedir.
3. Kardinal: Papa’nın yardımcılarıdır ve papa öldüğü zaman veya papalığı bıraktıktan sonra kendi aralarından bir papa seçerler.
4. Başpiskopos: Belirli bir bölgenin ruhani lideridir. Kilisenin en yüksek makamıdır. Papaz gibi görüle bilir ama papaz tüm Katolik halkının ruhani lideridir.
5. Piskopos: Katoliklerde papazlığın en yüksek aşamasına ulaşmış olan, belli bir bölgenin din işlerini yürüten papazlara verilen san. Bazı Hıristiyan kiliselerinde, birkaç cemaatten oluşan bir bölgenin başpapazı olan, fetva verme yetkisine sahiptir.
6. Rahip/Rahibe: Manastırlarda dünyevi hayatı yaşayan ve orada sürekli ibadet eden her şeyini topluma hizmet için adayan birisidir. Evlenemezler, mal sahibi olamazlar sadece ibadet etmek için odaklanmış kişilerdir.
7. Diyakoz: İbadetler sırasında papazlara ve piskoposlara yardımcı olurlar. Hastalara, yoksullara kısacası ihtiyaç sahiplerine yardım etmek için görevlendirilmişlerdir.
8. Keşiş: Genellikle manastırda yaşayan ve sürekli ibadet eden kişilerdir. Hiç evlenmez, içki içmez, et yiyemezler.
9. Seminerist: Rahip olmak için eğitim alan kişilerdir. İlahiyat eğitimi alırlar ve çeşitli kilise hizmetlerinde görev alırlar.
Ortodoks Mezhebi
Ortodoks mezhebinde, dini lider Patrik adıyla anılmaktadır ve yetkisi kendi patrikliğine ait olan bölge ile sınırlıdır. İlk yedi konsülü genel konsül olarak kabul ederler ve bundan sonraki konsülleri sadece Katoliklerin konsülleri olarak kabul ederler. İkonalara büyük önem verilmektedir. Meryem’e ve azizlere Katolik mezhebindeki gibi önem verilir ve dua edilir. Rahipler istedikleri takdirde evlenebilirler. Katoliklerin önderi Petrus’tur ama Ortodokslarınsa elçi Pavlus önderdir. Pavlus Hatay bölgesinde bir cemaat kurmuş ve Hristiyanlığa küçük değişiklikler getirerek daha çok kişinin bu dini kabul etmesini sağlamıştır.
Ortodokslarda din adamları
1. Patrik: Ortodoks kilisesinin sahip olduğu bölgelerde farklı patrikler vardır ve Ortodoks kilisesinin ruhani lideridir. Patrik yanılabilir inancı vardır.
2. Metropolit: Ortodoks kilisesinin bir bölgesinde tüm kiliselerinden sorumlu piskopos veya başpiskopostur.
3. Rahip / Rahibe (papaz): Ortodoks kilisesinde papaz, kutsal merasimleri ya da ibadetleri yerine getiren kişidir. Kutsal Yağ Sürme ayini, nişan töreni veya klasik ayinleri gerçekleştirir. Bu rütbeye gelmeden önce evlilik olabilir ama bu rütbede evlilik yasaklanmıştır.
4. Diyakoz: İbadetler sırasında papazlara ve piskoposlara yardımcı olurlar. Hastalara, yoksullara kısacası ihtiyaç sahiplerine yardım etmek için görevlendirilmişlerdir.
Protestan Mezhebi
Protestanlık mezhebinde Papanın otoritesi ve yanılmazlığı reddedilir. Kutsal Kitap esas alınır. Din hizmetleri sınıfı bulunmakla birlikte Katoliklik ve Ortodoksluk mezheplerindeki gibi bir ruhbanlık sınıfı yoktur. Protestanlıkta kilise önderlerinin evlenmelerinde bir mahsur yoktur. Bu mezhepte kurtuluş daha çok iyilik yapmaktan geçmektedir. İsa’nın annesi Meryem’e dua etmek gibi bir yaklaşım reddedilir ve duanın sadece Tanrıya edilmesi görüşü esastır. Katolik ve Ortodoks mezheplerindeki gibi bir azizlik kavramı yoktur. İbadetleri sırasında on emire göre Tanrıyı tasvir eden resim ve heykeller yasak olduğu için kiliselerde Tanrıyı tasvir eden resim ve heykel bulunmaz.
Protestanlarda din adamları
1. Pastör: En yaygın unvanlarından biridir. Pastörler, topluluklarına dini rehberlik eder, vaazlar verir, ayinleri yönetir ve topluluk üyelerine pastoral destek sağlar.
2. Vaiz: Vaaz vermekle özdeşleşmiş bir unvandır. Vaizler genellikle kilise toplantılarında vaazlar verir ve İncil'in mesajını topluluklarına aktarırlar.
3. Papaz: Papaz, bir kilisenin liderine ayrılmış bir unvandır. Bir cemaatten sorumlu olan din adamlarının bir üyesi için kullanılan bir unvan. Papaz terimi aslında Latince çoban anlamına gelen papaz kelimesinden türemiştir. Papazın bir kilisenin başı olması, onun düzgün bir şekilde işlemesini sağlar. Papazlar dini hizmetlerin yanı sıra toplumsal hizmetlerde de bulunabilirler. Kilise küçükse ve sadece bir rahibi varsa, o normalde papazdır. Kilise çok sayıda rahiple büyükse, sorumlu rahip papaz olarak adlandırılır. Rahipler yüksek ruhban sınıfına mensuptur, ancak bir tanesi Piskoposların altındadır.
4. Elder: Özellikle bazı Reformcu ve Presbiteryen kiliselerinde bu unvan kullanılır. Elderler, kilisenin ruhsal ve idari işlerinde liderlik ederler.
5. Deacon (Dekan): Kilisenin hizmet ve yardım işlerinde görev alır. Dekan, genellikle toplumsal yardım, destek ve organizasyon işlerinden sorumludur.
6. Bishop (piskopos): Bazı Protestan mezheplerinde piskoposlar bir bölgeyi veya bir grubu yöneten üst düzey din adamlarıdır. Bu kişiler, kilisenin idari ve ruhsal işlerini yürütürler.
7. Rektör: Rektör Hristiyanlıkta dini bir hiyerarşiyi temsil etmektedir. Protestan Piskoposluk kilisesinde bir cemaatten sorumlu olan bir papazdır. Katolik kilisesinde de aynı görevi görmektedir.
Sonuç
Bu çalışmamızda Hıristiyanlık kültüründe yer alan din adamları rütbeler ve ibadethanelerinin ne olduğu üzerinde durduk.
