İnsanı alçaltan, Cehenneme doğru sürükleyen, dolayısıyla insanın kurtulması gereken tutum ve davranışları yani kötü-fena ahlâkı da şöylece sayabiliriz:
1-Allah´ın emirlerini bilip tatbik etmemek: Kendi akıl ve hevesine dalmaktır.
2-Öfke:Sinesinde öfke yaşadıkça insan rahat olamaz. Bundan dolayıdır ki ?öfkesini yenen, nefsini yener? demişlerdir. Resulullah (s.a.s.) ?Asıl pehlivanlık başkalarının sırtını yere getirmek değil, öfkeli zamanında nefsini zaptederek yenmektir!? (Buhari, Edep 76) buyurmuştur..
3-Şehvet:İnsanı felaketlere götüren kötü ahlâklardan birisi de şehvettir.
4-Hırs ve haset: Kalbinönemli hastalıklarından biri olan hasetlik, bir kimsenin elindeki nimetlerin yok olmasını istemektir.Başkalarının malında gözü kalmak, başkalarını kıskanmak, saadetlerini arzu etmemek en kötü ahlâklardan birisidir. Peygamber Efendimiz: ?Ateşin odunu yiyip bitirdiği gibi hasetlık de iyilikleri yer bitirir? Buyurmuştur.(Ebu Davud) Kul bir şeye karşı ne zaman hırs gösterirse, hırs onu kör ve sağır eder. (İmam-ı GAZELİ, a.g.e.s. 91)
5-Cimrilik: Mal toplamaya hırslıdır ve başkalarına yardım etmeyi istemez. Cimrilik, insanı hayır yolunda harcamaktan alıkoyar. Cimri ile güzel huylu gece ile gündüz gibi bir araya gelmezler.
6-Kendini beğenmek:Herkesi hakir görmek, âciz-ahmak görmek; kendisini her şeye kâdir ve akıllı görüp beğenmektir.
7-Kibir: Kendisindeki kuvvet ve kudrete, mal ve varlığa, sağlık ve afiyete mağrur olmaktır; büyüklenmektir. Kibirli olmak, insanları kendisinden soğutan-uzaklaştıran kötü bir davranıştır. Resulullah (s.a.s.) ?kendisinde zerre kadar kibir bulunan, cennete dahil olamaz !? (Ebu Davud, Libas 26-29) buyurmuştur.
DOSTUM HEY!
Azizim ölüm anidir,
Bilin ki dünya fanidir,
Sevenin ruhu ganidir,
Gel muhabbet et dostum hey!
Sûr´a üfler ol İsrâfil,
Sakın hâ hiç olma gâfil,
Sonra düşersin pek sefil,
Şahadet getir dostum hey!
Kur´anı hep hatim eder,
Resûl kendine hep yeter,
Ol Burak´la Hakka gider,
Selâmet dile dostum hey!
Şükür hayân ve arın var,
Aşıksın sadık yârın var,
Mü´min olmaktan kârın var,
Hep kanâat et dostum hey!
OYTAN´ım Dergâha gitse,
Bu hasret de artık bitse,
Dostunu kıskanır ise,
Gel şikâyet et dostum hey!
