Bu seferki Ankara seyahatimde “Çankaya Abidin Paşa Millî Mücadele Müzesi”ne gittim.
Hem Abidin Paşa (1843 – 1906) ve köşkü hem de Millî Mücadele için bu senenin başında hizmete açılan müzeyi görmeyi arzu etmiştim. Her ikisi de hem Sivas’la hem de tarihin kırılma noktası olan Cumhuriyete giden yolda Millî Mücadele süreciyle yakından alakalıydı. Ayrıca, şehrimizin yetiştirdiği değerli ilim adamı Prof. Dr. Recep Toparlı’nın “Millî Mücadele Döneminde İrade-i Milliye Gazetesi” isimli eserinden bölümler müzede sergilenmekteydi.
Abidin Paşa, ilki (1879-1880)’de diğeri (30 Eylül 1885 - 7 Temmuz 1886) arasında olmak üzere iki kez Sivas Valiliği, 1886-1893 yılları arasında 7 yılı aşkın Ankara’da ve diğer birçok yerde valilik yapmış, Osmanlı Hariciye Nazırlığı görevinde bulunmuş bir devlet adamıdır. Aynı zamanda Mevlâna’nın Mesnevisi’ne şerh yazmış, sekiz kitabı yayımlanmış bir edebiyatçıdır. Abidin Paşa’nın Mevlâna’nın Mesnevisi üzerine yazdığı “Tercüme ve Şerh-i Mesnevî-i Şerîf” isimli kitabının ilk baskısı da 1886’da Sivas Vilayet Matbaasında yapılmıştır.
Abidin Paşa, Ankara Valiliği döneminde şehrin içme suyundan imarına, eğitimine, yol yapımına yaptığı sayısız hizmetleriyle tanınmaktadır. Yine Valilik Konağı olarak kullanılmak amacıyla inşa ettirdiği Abidin Paşa Köşkü ise bugün müze olarak düzenlenmiş durumda. Yapı, geleneksel Türk mimarisi tarzında iki katlı ahşap bir konak. Bugün Abidinpaşa adıyla anılan mahallede yüksek bir tepenin üzerinde genişçe bir bahçe içerisinde bulunan yapının zemin katı yığma taş, üst katı ise ahşap karkas arası taş dolgu ve sıvalı olarak inşa edilmiş. Çift kanatlı giriş kapısının üstünde ahşap küçük bir balkonu bulunmaktadır. Her katta altışar odanın ve orta kısmında geniş bir holün yer aldığı konağın ikinci katına sağ taraftaki odaların arasında yer alan dar bir merdivenle çıkılmaktadır. Konağın yer seçimini Abidin Paşa, serin ve havadar bir yer aradığı için ilginç bir deney yaptırarak belirler. Ankara’nın muhtelif yüksek yerlerine ciğerler astırır. Ciğerin en geç bozulduğu yer, bugün konağın bulunduğu yerdir ve konak buraya yapılır.
Yapıldığı dönemde bir müddet Ankara Valilik binası olarak kullanılan bina Millî Mücadele döneminde İstanbul’dan kaçıp Ankara’ya gelen Harp Okulu ve Kuleli Askeri Lisesi öğrencilerinin eğitimlerinin yapıldığı “Sınıf-ı Muhtelife Zabit Namzetleri Talimgâhı” olarak kullanılmıştır. Dört aylık eğitimlerden sonra cephelere gönderilecek genç subayların diploma töreni için 1 Temmuz 1920’de Mustafa Kemal yanında Fevzi Çakmak, Refet Bele gibi komutanlarla birlikte buraya gelmiş, konuşma yapmış ve diplomalarını vermiştir. Cumhuriyetin ilk yıllarında Ankara Kulübü Derneği’ne tahsis edilen bina uzun süre dernek tarafından Ankara Kültür ve Sanat Evi olarak kullanılmıştır. Bu yılbaşından itibaren Cumhuriyetin 100. yılı anısına Çankaya Belediyesi tarafından yeniden tanzim edilmiş durumda.
Tarihî Abidin Paşa Köşkü artık Millî Mücadele Müzesi…
Abidin Paşa’nın Ankara Valiliği döneminde yaptırdığı konak, dijital teknolojinin birçok imkânından yararlanılarak çağdaş ve yeni nesil müzecilik anlayışıyla oluşturulmuş bir müze olarak ziyaretçilerini ağırlıyor şimdi…
Giriş kattaki geniş holün sağlı sollu iki tarafında bulunan odalar sergi salonu olarak düzenlenmiş. Sol tarafındaki ilk oda binanın banisi “Abidin Paşa”ya ayrılmış; hayatına dair bilgiler, fotoğraflar ve belgeler yer almakta. Sağ tarafındaki ilk oda ise “Millî Mücadele Yılları Basını”na ayrılmış. Odada dönemin yayımlanmış gazetelerinin Arap ve Latin harfli nüshalarından örnekler, çekmece kutularda ve etkileşimli yansıtma sunumlarıyla sergilenmekte. Yine o dönemde çıkan karikatür dergilerinden örnekler de odada dokunmatik dijital ekranlarda sunuluyor. Hemşerimiz Prof. Toparlı’nın hazırladığı İrade-i Milliye gazetesi de bu odada… Yine bu kattaki son odada ziyaretçiler hatıra olarak Atatürk holigramı ile yan yana fotoğraf çekinebiliyorlar ve mail adreslerine anında gönderebiliyorlar.
İkinci katın orta holünde ve duvarda Millî Mücadele süreci etkileşimli olarak bilgi panellerinde takip edilebiliyor, dokunmatik şekilde görselleri izliyor, görsel konuşmaları dinleyebiliyorlar. Bu kattaki odalardan ilki “Kongreler”e ayrılmış. Amasya tamimi ile Erzurum ve Sivas kongreleri, oluşturulan etkileşimli ve dokunmatik vitrinlerde bilgi panelleriyle sunulmaktadır. Diğer odada ise İstanbul’dan Anadolu’ya geçen Harbiyeli gençlerin bu binada gördükleri eğitimlere ait fotoğraflar ile diğer belge ve bilgileri sergileniyor. “Kahramanlar” odasında ise zemin ve tavana yerleştirilen aynalarla Milli Mücadele kahramanlarının fotoğrafları, oval duvar tabloda aşağıdan yukarıya sonsuz bir derinlik içinde yansıtılıyor.
“Cepheler” adıyla tanzim edilen oda ise, sanki canlı bir cephe savaşına götürüyor ziyaretçiyi… Ses, efekt ve görüntüler eşliğinde patlayan bombalar, alevler, savaşan askerler, yükselen toz toprak ve ateşler arasında oluşan üç boyutlu görsellikle savaş sahnesinin içerisine çekiyor ziyaretçiyi. Yine benzer tasarım şekliyle başka bir odada son yüzyılda ülkemizdeki gelişim ve değişim gözler önüne seriliyor. “Atatürk’le Yüz Yüze” odasında ise holigramla yapılan bir sunumda Mustafa Kemal Atatürk’ün nutkunu kendi sesinden dinlemek mümkün…
Tarihî Abidin Paşa Köşkü, Millî Mücadele sürecinin ses, görüntü, materyal ve ışık kullanılarak son dijital teknoloji ve üç boyutlu sunumlarla sergilendiği bir müze olmuş.
Misafirperverlikleri ve müzeyi gezmemizde bize eşlik etikleri için Müze Müdürü Can Bey ile Çağatay Bey’e teşekkürler…
