Türk ziraatinde ve sanayisinde önemli rol sahibi olan şeker pancarı, Cumhuriyet döneminde kurulan şeker sanayisi sayesinde ülkemiz tarımında stratejik bir ürün olarak kooperatifleşmenin ve üreticilerde örgütlenme bilincinin temelini oluşturmuştur. Şeker pancarının Dünyada ve Türkiye’de politik ve öncelikli ürün olmasının temel nedeni endüstriyel bitkilerin içinde ikinci sırada yer alıyor olmasıdır. Melas, alkol, maya, antibiyotik, biyoetanol (yenilenebilir enerji kaynağı) gibi birçok ürünün hammaddesini oluşturduğundan sanayiye sağladığı katma değer çok yüksektir. Şeker pancarının gıda güvencesi sağlaması, istihdam yaratması gibi sosyoekonomik unsuru barındırması nedeniyle korumacı politikalarla üreticilerin pancar ekmesi için desteklenmiştir. Çiftçiye mekanizasyonu, gübreyi, ve tarım ilacını kullanmayı öğreten şeker pancarı üretimi çiftçiyi ve ailesini tarlaya, köye bağlayarak iş imkanı sağlamakta ve köyden kente göçün önüne geçmektedir.
Türkiye, şeker pancarından şeker üretiminde dünyada beşinci, Avrupa’da dördüncü sırada. Türkiye’de çalışan 33 şeker fabrikası bulunmakta, bu fabrikalarda işlenmek üzere pancarları sözleşmeli olarak üreten yaklaşık 90 binin üzerinde çiftçi var. Şeker pancarı üretimi 2001 yılında kabul edilen Şeker Yasası ile kota dahilinde çiftçilerle sözleşmeli bir şekilde üretiliyor.
Resmi Gazete’nin 21 Mayıs 2024 tarihli sayısında yayınlanan Cumhurbaşkanı Kararı ile 2024 yılı için belirlenen toplam A kotası şeker üretimi 2 milyon 910 bin ton. Pancar şekeri kotası 2 milyon 837 bin 250 ton. Belirlenen kota miktarları ve sözleşmeli üretim sayesinde çiftçi ürettiğim pancarı nereye satacağım endişesi yaşamadan pancarını fabrikaya gönderiyor fakat açıklanan fiyatlar çiftçinin beklentisinin altında kalıyor.
Türk şeker tarafından 2024 yılı şeker pancarı alım fiyatı kota tamamlama primiyle birlikte ton başına 2 bin 375 lira olarak belirlendi. 2023 yılı şeker pancarı alım fiyatı ton başına bin 855 lira idi. Bir yıl öncesine göre pancar alım fiyatında yüzde 28’lik bir artış yapıldı ancak yapılan artışa göre çiftçinin üretimde karşılaştığı girdi masraflarındaki artış yüzde 41,60 oranında. Girdi maliyetlerini karşılamayan ürün fiyatları çiftçiyi gelecek sene için üretimden vazgeçme eşiğine getiriyor. Üreticiler artan maliyetler karşısında fiyatın beklenenden düşük kaldığını ve üretimin devamlılığı için fiyatın en az 2 bin 500 lira olması gerektiğini söylüyor.
Şeker pancarı üretiminin önemi büyük ve sağladığı istihdam, getirdiği yenilikler dahilinde üretimde sürekliliği sağlayan politik bir ürün olmasına rağmen izlenen fiyat politikası çiftçiler için yetersiz kalıyor. Önemi bu kadar büyük olan şeker pancarı üretiminin devamlılığını sağlamak için fiyatların girdi maliyetleri yüzdesinin üstünde tutularak çiftçiyi teşvik edecek şekilde uygulanması şart. Artan girdi maliyetlerini dahi karşılayamayacak ürün fiyatları olduğu sürece her yıl çiftçilerin bir kısmı üretmekten vazgeçecek.
